Görme Engelli Gencin Voleybolla İmtihanı

Hiç görmeyen birine renkleri anlatmanın zorluğundan dem vuranlar voleybolu anlatmayı henüz denememiş olmalı. Filenin Sultanları'nın bu seneki başarılarından sonra voleybola merak saranlar kervanına katılan ben Homo İbretus, maçları takip edip Twitter'daki fan yorumlarındaki göndermeleri anlayabilecek kadar voleybol bilgisi edinmek üzere internetin dehlizlerine dalıp bulabildiğim her türlü yazılı ve sesli içeriği hatmettim. Öğrenmeye sıfırdan başladım ve şu an voleybolun vo’suna kadar geldim diyebilirim. Öğrendiklerimi size de anlatmayı deneyeyim:

Sevgili ibrettaşlarım, okulda beden eğitimi dersini takla atmadan geçmemiz için bize özel hazırlanan sözlü sınavlardan da hatırlayacağınız üzere bir voleybol maçı toplam 4 set ve bir karar setinden oluşur. Setler bir takımın 25 sayı almasıyla, karar seti ise 15 sayı almasıyla biter ancak takımlardan biri diğerinden 2 sayı fazla almış olmalıdır 25-23 gibi. Bu koşul sağlanmamışsa set uzar. Takımlardan biri 3 set kazanınca (kalan setler oynanmadan maç biter. Zaten skor 3-0 ya da 3-1, oynamaya devam etsen en iyi ihtimalle 3-2 kaybedeceksin ne kasacaksın?

Beden dersinden 4 almakla yetinmeyip dört dörtlük bir voleybolsever olmak için bu sporun görerek takip edilebilen yönlerini olabildiğince körcülleştirmeye voleybol sahasını kendim anlayabildiğim kadarıyla tarif ederek başlayayım. 18 metre uzunluğunda, 9 metre genişliğindeki saha bir fileyle tam ortasından ikiye bölünüyor. Her bir takıma 9x9 metrelik bir alan kalıyor. Bu alanın filenin 3 metre gerisine kadar olan kısmı hücum için, kalan 6 metrelik kısmı savunma içinmiş. File yanlardaki iki direğe gerili olup yerden yüksekliği kadın voleybolunda 2.24 metre, erkek voleybolunda 2.43 metre. Ben 1.65 boyumla kafamı bile eğmeden alttan geçebilirim yani. Filenin iki yanında antenler varmış ama maç yayını için değil, yan çizgilerin başladığı yer anlaşılsın diyeymiş. Mantıklı, biz daha yürüyen merdivenden inerken aşağı bakamıyoruz; oyuncular 3 metre zıplarken yerdeki çizgiye nasıl baksın?

Sahanın farklı bölümleri var: Servis bölgesi, oyuncu değiştirme bölgesi, sayı alınca bağırma bölgesi (şaka şaka bu yok istediğiniz yerde bağırabiliyorsunuz). Ama onlara geçmeden önce oyuncuların dizilişinden bahsetmek lazım. Sahayı çok iyi anlatamadım ama Be My Ace diye bir sosyal sorumluluk projesi yapılana kadar idare edin. Be My Eyes uygulaması bile voleybol sahasını tenis kortu zannediyor. Yeri gelmişken ace, doğrudan rakip yarı alana gönderilen servisin rakip takım müdahale edemeden yere değmesi.  

Her bir takım 6 oyuncuyla sahaya çıkar. Önlü arkalı üçer oyuncu şeklinde dizilirler. Sahada yerleştikleri pozisyonların 1’den 6’ya kadar numaraları var. Aynı bizim Braille harfleri gibi. Bizim kabartma yazı sistemindeki alt alta üçer noktalı iki sütundan oluşan altı noktayı yan çevirmişler gibi düşünün. Oyuncuların file önünden başlayarak dizilişleri şöyle:

4-3-2

5-6-1

Saymaya 1’den başlarsanız saat yönünün tersine sıralandıklarını göreceksiniz. Rakip takım servis kullandıkça oyuncular saat yönünde birer numara kayıyorlar işler burada biraz karışıyor.

Kadro 1 pasör, 1 pasör çaprazı, 2 smaçör, 1 orta oyuncu ve liberodan oluşuyor. Liberonun arada ön bölgeden çıkıp arka bölgeden tekrar oyuna girmesi olayı var ona geleceğiz.

Şimdi en eğlenceli kısma geldik. Oyuncuları öyle bir dizeceğiz ki herkes birbirinin çaprazında duracak. 1 numaraya pasörü koyuyoruz haliyle pasör çaprazı 4’e geliyor. Smaçörler de çapraz durmalı onların da yeri 2 ve 5. Orta oyuncu 3’te, libero da 6’da. Son ikisi çapraz olmadı sanki ama ne yapalım mukadderat.

Servisi pasör atıyor o zaman servis bölgesi sahanın sağ arkası olmalı mantıken. Dinlediğim bir videoda servis atıldıktan sonra 2 ve 4 kaçma yapıyor diyordu. Hayır yanlışlıkla sporcu çorabı inceleme videosu falan açmadım eminim. Yer değiştiriyormuş 2 ve 4.

Rakip takım servis attıkça birer numara kayılıyor saat yönüne doğru. Örneğin bizim diziliş değişip şöyle oluyor:

5-4-3

6-1-2

Libero yani 6 numarada başlayan arkadaş (ki kendisi diğer oyunculardan farklı renk forma giyiyor) ön tarafta oynayamadığı için rotasyon olup da öne geçmesi gerektiğinde oyundan çıkıyor ve ralli yani sayı alınana kadar topun elden ele dolaşma süreci bittikten sonra arka hattakilerden birinin yerine girebiliyor. Libero dur Allah’ını seversen zaten ortalık karışık.

Tam dizilişi çözdüm artık plase, dublaj, manşet gibi hareketlerin betimlemesine geçebilirim derken Zehra Güneş’in futboldaki mevkileri voleybola uyarladığı videosunu izledikten sonra o kadar kesin konuşmamaya karar verdim. Ben ki ofsaytı tek anlatışta zihninde canlandırabilmiş insanım, blockların hanfendisi sağ olsun zihnimi de blockladı. Bu arada blocklamak, rakip takımın hücumunu top fileyi aşamadan engellemek oluyor. Eğer top block yapan oyuncuya çarpıp dışarı çıkarsa buna blockout deniyor.

Videodaki kıyaslamayı tek tek inceleyelim: Orta oyuncu futboldaki kaleci olur doğru. Sonuçta orta oyuncunun görevi de rakip takımın hücumunu blocklamak. Pasör orta saha o da tamam. Futbolda da oyun orta sahadan başlıyor, voleybolda da ilk servisi pasör atıyor. Forvet pasör çaprazı, bunu da çözdük. Santrafor bizde köşe oyuncusu, tamam da hangi köşe 2 ve 5  kaldı 1 ve 4’ü eşleştirdik. İkisi de smaçör gerçi fark etmez. Liberoyu saymamış o da defans o zaman.

Yazıyı daha da uzatırsam bu iş voleybolun kitabını yazmaya kadar gider. Umarım bu yazıyı okuyan görme engellilere faydalı olabilmişimdir. Soru ve görüşlerinizi benimle paylaşırsanız ilgi duyduğum ve öğrendikçe sevdiğim bu sporun görme engelli sporseverlere betimlenmesine dair yeni içerikler hazırlayabilirim.